ΘΑΝΑΤΟΣ : ΑΡΧΗ Η ΤΕΛΟΣ;

‘Όπως γνωρίζουμε όλοι, αυτό είναι ένα ερώτημα το οποίο βασανίζει την πλειονότητα των ατόμων και γενικότερα των ανθρώπων όχι μόνο στη σημερινή δύσκολη, δυσβάσταχτη  κοινωνία της τεχνολογίας αλλά σε όλη την ανθρωπότητα. Αρχικά, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο θάνατος θα έρθει σε όλους μας χωρίς προειδοποίηση, οπότε καλό θα ήταν να προσδιοριστεί η έννοια του θανάτου, μια έννοια με αρκετές αντιλήψεις-απόψεις και ερμηνείες.

Ας θεωρήσουμε, με βάση την Εκκλησία (το λαό του Θεού), το γεγονός του θανάτου ως το χωρισμό ή την έξοδο της ψυχής από το σώμα και τη μετάβαση από τον φθαρτό υλικό κόσμο στην αιώνια ζωή.

Ο θάνατος, δηλαδή, σηματοδοτεί το τέλος της βιολογικής ζωής του ανθρώπου. Αναμφίβολα, προτού έρθει η ώρα του θανάτου, προέρχεται η ώρα της ζωής με σκοπό να την αξιοποιήσουμε με τέτοιο τρόπο ώστε να είμαστε ευτυχισμένοι. ‘Όμως , εν αρχή ο θάνατος, δηλαδή μόνο όταν αντιληφθούμε την έννοια του θανάτου αρχίζει η ζωή μας, διότι διαφορετικά θα είμαστε της ύπαρξης και θα θεωρήσουμε ότι είμαστε αθάνατοι. Αυτό επιβεβαιώνεται με το γεγονός ότι η σωματική φθορά, παράγει χαρά διότι αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε μέρος του χρόνου και όχι ο ίδιος ο χρόνος γι’ αυτό και χαιρόμαστε με τα απλά και ουσιαστικά πράγματα.

Με απλά λόγια, όπως έλεγε ο Ελύτης, το μεγαλύτερο δώρο για έναν ηλικιωμένο είναι η αγκαλιά, που αυτό δείχνει ότι όσο μεγαλώνει ένας άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πραγματική αξία της ζωής , μέσω της δύναμης που έχει μια αγκαλιά,  διότι αντιλαμβάνεται ότι η ώρα του θανάτου είναι κοντά και έχει αγωνία και φόβο για εκείνον. Η αγωνία-φόβος του θανάτου έχει περιγραφεί με αρκετές φιλοσοφικές απόψεις, ωστόσο, αρκετό ενδιαφέρον έχει η αγωνία του Αδάμ (Παλαιά Διαθήκη) ως προς το θάνατο ύστερα από τη πτώση. Η πτώση έχει τέσσερα αποτελέσματα, τη γυμνότητα, την ενοχή, την τραγωδία της κτίσης και την αγωνία απέναντι στο θάνατο.

Ας επικεντρωθούμε, λοιπόν, στην τελευταία. Η σύγχρονη ψυχαναλυτική εμπειρία θεωρεί πως το πρώτο βίωμα ενοχής και αγωνίας γεννιέται στον άνθρωπο με το γεγονός της γέννησης του, δηλαδή την αποκοπή από το μητρικό σώμα. Με βάση αυτή την άποψη η βιβλική εικόνα του πρώτου φόβου και της πρώτης αγωνίας περί θανάτου του Αδάμ δεν βρίσκεται μακριά διότι έγινε έκπτωτος από την Εδέμ. Η ψυχαναλυτική εμπειρία μας λέει, ότι η πρώτη ασυνείδητη  αίσθηση είναι η αίσθηση της θνησιμότητας, το πρώτο βίωμα της μοναξιάς, δηλαδή εξωτερικά από τον εαυτό του εμβρύου από τη μητέρα του.

Έτσι και ο Αδάμ νιώθει την έννοια της θνησιμότητας έναντι της προστασίας του Θεού, κάτι που υποδηλώνει πως ο φόβος-αγωνία του Αδάμ δεν είναι μόνο εικόνα και σύμβολο αλλά πραγματικότητα που σφραγίζει τον άνθρωπο στα μύχια της ψυχής του από την πρώτη στιγμή του ερχομού του στον κόσμο μας. Όμως πολλές θρησκείες, θεωρούν την αθανασία της ψυχής όμως η χριστιανική ορθόδοξη πίστη διαφοροποιείται διότι αντιλαμβάνεται την αθανασία ως υπέρβαση του θανάτου μέσα από τη σχέση με το Θεού ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Θάνατος είναι ο χωρισμός από το Θεό, η άρνηση της σχέσης μαζί Του, η αναίρεση της ζωής ως αγάπης και ερωτικής κοινωνίας.

Η πίστη στην αιώνια ζωή δεν θεωρείται ως ιδεολογική βεβαιότητα. Είναι μια κίνηση εμπιστοσύνης για την οποία υπάρχει δίψα και θέληση για το Θεό και τις ελπίδες που μας χαρίζει, για την αγάπη Του ως προς εμάς, για Αυτόν που μας χαρίζει πλούτο ζωής παρά τις δικές μας ψυχοσωματικές αντιστάσεις στην ουσία της ζωής.  Τέλος, εν αρχή ο θάνατος και προσευχή στον Θεό διότι μονάχα έτσι θα φτάσουμε ένα βήμα δίπλα από την αθανασία.

Αφιερωμένο στην Κυρία Σ.Β.

Με αγάπη, Γιώργος Παπαϊωάννου.