Ο βραβευμένος Έλληνας επιστήμονας που πολεμάει τον καρκίνο με το Φως

Τον Βασίλη Ντζιαχρήστο, βραβευμένο Έλληνα ερευνητή, το Φως δεν τον τυφλώνει. Τον βοηθάει να βοηθήσει τους ενδοσκόπους και τους διαγνώστες στη μάχη με τον καρκίνο – και όχι μόνον. Και να φανταστείτε ότι ο σημαντικός αυτός επιστήμονας πιστεύει πως, στην Ιατρική, είμαστε ακόμη στον Μεσαίωνα

Πώς θα ήταν άραγε ο κόσμος μας – και η Ιατρική του – αν μπορούσαμε να δούμε, ολόφωτα και σε τρεις διαστάσεις, τα καρκινικά κύτταρα, ώστε να επέμβουμε; Κάπως σαν τον κόσμο που έπλασε με φως ο Βασίλης Ντζιαχρήστος. Με μια τεχνική που είναι πιο ευαίσθητη και και αποτελεσματική (στην απεικόνιση) από τις ακτίνες Χ και τους υπερήχους. Με απλά λόγια μπαίνει απευθείας στο θέμα, στην κουβέντα μας, κάπου ανάμεσα σε ένα ταξίδι του στην Αυστραλία και στο Εργαστήριό του, στο Μόναχο: «Το φως, ιδιαίτερα ο φθορισμός, κάνει τα κύτταρα ορατά, ώστε και οι βιολόγοι και οι γιατροί να ανακαλύψουν και οι ασθενείς να μπορέσουν να διαγνωσθούν καλύτερα και να ιαθούν». Πώς το ακούτε; Ή μάλλον πώς το διαβάζετε; Επίτευγμα για Νόμπελ;

Πάντως ο Βασίλης Ντζιαχρήστος, που εξακολουθεί να δουλεύει στα πανεπιστημιακά εργαστήρια του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου, έχει ήδη αποκτήσει ένα Νόμπελ. Το γερμανικό Νόμπελ, αν θέλετε. Ή αλλιώς το Leibniz Preis, το 2013 για την πρωτοποριακή μέθοδό του απεικόνισης των καρκινικών κυττάρων. Και δεν έμεινε εκεί. Ως ερευνητής που έχει ρίξει γέφυρες προς την αγορά σε αυτόν τον τομέα -και με δικές του εταιρείες- προώθησε με ζέση τη «διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με την αγορά με σκοπό την οικονομική ανάπτυξη». Προτείνοντας τον όρο Uni-preneur (University – Πανεπιστήμιο και Εntrepreneur – επιχειρηματίας), που καθιερώθηκε από τη Γερμανική Υπηρεσία Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών, DAAD.

«Το μάτι δεν βλέπει με ακρίβεια», μου λέει εννοώντας τους χειρουργούς και τους ενδοσκόπους. «Δεν βλέπει όλα όσα θα θέλαμε να δούμε και για τη διάγνωση και για την θεραπεία. Στο χειρουργείο χρησιμοποιούμε ακόμη τα μάτια, όπως ο Ιπποκράτης πριν από 3.000 χρόνια. Το φθορίζον φως «δείχνει» πολλά περισσότερα. Και αυτό μπορεί να γίνει και στο σπίτι ή στο ασθενοφόρο». Οι φωσφορίζουσες ουσίες με τις οποίες δουλεύει μπορούν να μας… δείξουν τα καρκινικά κύτταρα πέντε φορές καλύτερα. Και μιλάμε για κάτι σαν το black light, που κάνει τα ρούχα μας ή τα δόντια μας να ακτινοβολούν στις ντίσκο, φερ’ ειπείν. Ή σαν την ουσία που κάνει τις πυγολαμπίδες να λάμπουν στο σκοτάδι. Με το ειδικό κόκκινο φως δε όταν αυτές οι φθορίζουσες ουσίες κολλάνε στα καρκινικά κύτταρα, τα βλέπουμε στο όλον τους.

Για παράδειγμα μου φέρνει την οισοφαγική ενδοσκόπηση ή την κολονοσκόπηση, που με τη «φωτεινή» τεχνική του αποκαλύπτει τυχόν όγκους. Τον καρκίνο του οισοφάγου, ας πούμε. Ή, σε άλλες περιπτώσεις, τις αλλοιώσεις της αρτηριοσκλήρυνσης. «Η εμφάνιση των όγκων με αυτή την τεχνική παίζει τεράστιο ρόλο στην βιωσιμότητα και στο κόστος της θεραπείας. Με την πρώιμη διάγνωση σώζονται ζωές».

Γεννημένος πριν από 48 σχεδόν χρόνια στη Λάρισα είχε από μικρός μεγάλη αγάπη για το φως. Και συνειδητοποίησε πόσα μπορεί να κάνει, αν έχει τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή της, μια επιστήμη σαν την Βιολογία, που «ανακαλύφθηκε» πριν από 350 χρόνια και έχει στο παλμαρέ της πολλά Νόμπελ για τα βήματα που έχει κάνει. Μαζί με όλα αυτά είχε και την έφεση για το Πανεπιστήμιο. Έτσι βρέθηκε στους Φυσικούς του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου. Κι εκεί ανακάλυψε, όπως μου λέει, ότι κάτι δεν του κόλλαγε. «Άκουγα για ανακάλυψη κι εγώ ήμουν άνθρωπος που θέλει να δίνει λύσεις».

Μεταπήδησε στους Ηλεκτρολόγους στο Πολυτεχνείο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Και εκεί, χάρη σε μία διπλωματική του, βρέθηκε, με υποτροφία από το Ίδρυμα Λίλιαν Βουδούρη, στην Κοπεγχάγη. Για έξι μήνες. «Το έκανα από περιέργεια αρχικά», ομολογεί. Προτού γυρίσει για να ολοκληρώσει το διδακτορικό του στη Θεσσαλονίκη. «Μέσα στους τρεις πρώτους μήνες κατάλαβα ότι δεν πρέπει να γυρίσω στην Ελλάδα. Η εκεί διαφορά με χτύπησε κατακέφαλα». Γελάει. «Υπάρχει αποπροσανατολισμός στην Ελλάδα. Εκεί βλέπεις ότι μπορείς στα αλήθεια να κάνεις πράγματα που σκέφτεσαι». Εκεί πάνω ήρθε και μια υποτροφία για την Αμερική (είχε ήδη μάθει καλά αγγλικά).

Για το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, το UPENΝ. Στον τομέα του bioengineering. Στην βιοϊατρική μηχανική. Να και μια ακόμη συνειδητοποίηση: «Τόσο η Ιατρική όσο και η Βιολογία βασίζονται και πρέπει να βασίζονται στην τεχνολογία για μέσα και λύσεις». Και ενώ είχε μάθει αρχικά να δουλεύει τονμαγνητικό συντονισμό (τις μαγνητικές, που λέμε) οι δυνατοτητές του φωτός στην ιατρική τον οδήγησαν στην οπτική απεικόνηση. «Κατά καλή μου τύχη», συνεχίζει το αφήγημα της ζωής του ο Βασίλης Ντζιαχρήστος, «πήρα καθηγητική θέση στο Χάρβαρντ, που σχετιζόταν με την ανάπτυξη απεικόνισης φθορισμού». Και διηύθυνε ένα μικρό εργαστήριο, 15 ατόμων, σε αυτόν τον τομέα ως επίκουρος καθηγητής. Ενώ δούλευε δε, τον προσέγγισε το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου και του πρόσφερε θέση καθηγητή και την Έδρα Βιολογικής Απεικόνισης, την οποία αποδέχτηκε.

Η ιστορία έχει στη συνέχεια πολλά βιοιατρικά πειράματα και έρευνες, που είχαν πολύ φως, αλλά οι λεπτομέρειές τους μάλλον δεν χρειάζονται στον αναγνώστη. Ο ίδιος χρειάστηκε, στο Μόναχο πια, να παίξει δυναμικά σε πολλά ταμπλό: έρευνα, διδασκαλία, σχεδιασμό στρατηγικής, διοίκηση και προσέλκυση χορηγιών. «Η διοίκηση ήταν κάτι που έπρεπε να μάθω από την αρχή. Νομίζω ότι πλέον τα πηγαίνω καλά», λέει με κάποια συστολή. Και ενώ εξηγεί όσα παρουσίασε και στο πρόσφατο Athens Science Festival 2018, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων.

Διευθυντής του Εργαστηρίου στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου πλέον, διευθυντής του Ινστιτούτου Βιολογίας και Ιατρικής Απεικόνισης στο κέντρο Χελμχολτζ του Μονάχου και, διευθυντής του αντιστοιχου εργαστηριου Βιοιατρικής Μηχανικής στο Helmholtz Pioneer Campus, αλλά και ιδρυτής εταιρειών στον τομέα (όπως η SurgVision που πρόσφατα εξαγοράστηκε εντυπωσιακά από την πολυεθνική Υγείας Bracco Corporate) έχει βάλει στόχο του να προσελκύσει και να μυήσει και όσα νέα ταλέντα – στον τομέα – μπορεί από όλο τον κόσμο. Πιστεύει δε ότι το ταλέντο δεν είναι το άπαν, αλλά κυρίως ο ίδιος ο άνθρωπος που μπορεί να έχει διαφορετικές προσλαμβάνουσες και διαφορετική οπτική, ανάλογα με το μέρος του κόσμου από το οποίο προέρχεται.

Τι κρατάει ο ίδιος ο Βασίλης Ντζιαχρήστος από όλο αυτό; «Ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον ταξίδι, που με έχει πάει παντού στον κόσμο. Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που ζω αυτό το ταξίδι». Όμως βλέπει και την Ιατρική, που ακόμη έχει πολλά να μάθει και να κερδίσει από την Τεχνολογία, αλλά δεν το κάνει. «Πολλές ιατρικές προσεγγίσεις είναι ακόμη στον Μεσαίωνα ή βασίζονται στην τύχη. Σε πολλές θεραπείες είναι σαν να παίζουμε στο Λας Βέγκας. Το βασικό είναι να φτιάξουμε καινούργια εργαλεία για να βοηθήσουμε τον κόσμο και την Υγεία να έχει μεγαλύτερη ακρίβεια. Βάζοντας περισσότερη και τελειότερη τεχνολογία».

Και το επιστέγασμα; «Ακόμη μιλάμε στον ακαδημαϊκό χώρο για την Γνώση. Η Γνώση είναι απόλυτα σημαντική, αλλά δεν θεραπεύει κανέναν από μόνη της. Χρειάζονται μηχανικοί που θα πάρουν αυτή τη Γνώση και με νέα μέσα και εργαλεία θα την κάνουν κάτι». Όπως έκανε εκείνος με το φως…