Το σπήλαιο στην Ελλάδα με τις πατημασιές 130.000 ετών! Θεωρείται από τα σπουδαιότερα σπήλαια της Ευρώπης.

Στο δρόμο Τρικάλων-Καλαμπάκας, 3 χιλιόμετρα πριν από τα Μετέωρα, ορθώνεται πάνω από το χωριό Θεόπετρα ένας βραχώδης ασβεστολιθικός όγκος, στη βορειοανατολική πλευρά του οποίου βρίσκεται το ομώνυμο σπήλαιο.

Πρόκειται για τη δυτικότερη προϊστορική θέση της θεσσαλικής πεδιάδας, που βρίσκεται στους πρόποδες της οροσειράς Χάσια, η οποία αποτελεί και το φυσικό όριο μεταξύ Θεσσαλίας και Hπείρου. Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 100 μέτρα από την επιφάνεια της πεδιάδας και 280 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας ενώ μπροστά του ρέει ο ποταμός Ληθαίος, παραπόταμος του Πηνειού.

Η είσοδος του σπηλαίου έχει διαστάσεις 17×3 μέτρα, ενώ ο κύριος θάλαμός του, περίπου τετράγωνος με μικρές πλευρικές κόγχες, έχει έκταση 500 τετραγωνικά μέτρα.

Το σπήλαιο είναι μια πολύτιμη κιβωτός πληροφοριών για την πορεία και τη ζωή του προϊστορικού ανθρώπου στην Ευρώπη ενώ θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα, από αρχαιολογικής άποψης, σπήλαια της Ευρώπης. Η Θεόπετρα είναι ένα φαινόμενο. Είναι η μόνη προϊστορική θέση του ελλαδικού χώρου με τόσο μεγάλη ακολουθία ανθρωπογενών επιχώσεων, που περιλαμβάνουν τη Μέση και την Ανώτερη Παλαιολιθική, τη Μεσολιθική και τη Νεολιθική εποχή.

Από τα πλέον συγκλονιστικά ευρήματα είναι τα αποτυπώματα ανθρώπινων ποδιών που χρονολογούνται 130.000 ετών και είναι εξαιρετικά σπάνια σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι τα δεύτερα σε αρχαιότητα στην Ευρώπη μετά εκείνα της Terra Amata της Γαλλίας (380.000 ετών).

Οι πατημασιές προέρχονται από αριστερό πόδι κι όχι ένα μόνο, ενώ αντιστοιχούν σε σημερινά παιδιά 7-8 ετών, αν κι αυτό δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα, καθώς τα ιζήματα του σπηλαίου έχουν υποστεί συρρίκνωση.

Μέσα στο σπήλαιο έχουν επίσης εντοπιστεί έξι ταφές, οι περισσότερες από τις οποίες είναι της μεσολιθικής περιόδου, αν και η παλαιότερη χρονολογείται στην Ανώτερη Παλαιολιθική, στα 14.500 π.Χ. Στα πολύτιμα ευρήματα συγκαταλέγονται και εκατοντάδες εργαλεία από πυριτόλιθο, χαλαζία και άλλες πρώτες ύλες.

Η τεχνολογία τους δείχνει πως ο άνθρωπος κατασκεύαζε το καθένα με ειδικές κινήσεις για να πετύχει συγκεκριμένο σχήμα και λεπτότητα. Στη Θεόπετρα έχει βρεθεί επίσης μια μεγάλη ποικιλία καρπών, που είναι άγριοι στην Παλαιολιθική και εξημερωμένοι στη Νεολιθική εποχή, γεγονός που υποδεικνύει πως η πρακτική της γεωργίας δεν ήρθε από την Ανατολή, αλλά αναπτύχθηκε επιτόπου.

Ειδικές αναλύσεις αποκάλυψαν, μάλιστα, πως στο θεσσαλικό σπήλαιο υπάρχει πανάρχαια τέφρα από ηφαίστεια της Ιταλίας.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης , τρία στρώματα σκληρών ιζημάτων που παρεμβάλλονται στις επιχώσεις του σπηλαίου και που, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, αντιπροσωπεύουν πιθανότατα εποχές παγετώνων στη Θεσσαλία. Αποτέλεσαν μήπως ξεχωριστή φυλή οι άνθρωποι που αναζητούσαν ασφάλεια στον προστατευόμενο χώρο των κοιλωμάτων της γης;

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι τα σπήλαια λειτουργούσαν ως καταφύγια για ορισμένες «κοινωνικές» ομάδες που, όμως είχε τον ίδιο πολιτισμό με τους ανθρώπους που κατοικούσαν εκτός σπηλαίων, στις ανοιχτές πεδιάδες. Η επιστήμη δεν έχει ακόμη διευκρινίσει αν τα σπήλαια λειτουργούσαν ως μόνιμη ή περιστασιακή κατοικία.

Στη στρωματογραφική ακολουθία της Θεόπετρας διακρίθηκαν τρεις ψυχρές περίοδοι: μια στη διάρκεια της Μέσης Παλαιολιθικής, μια στη διάρκεια της Ανώτερης Παλαιολιθικής και μια κατά την τελική Aνώτερη Παλαιολιθική, δηλαδή κατά το τέλος του Πλειστόκαινου.

Στη Θεόπετρα βρέθηκαν το 1990/1 τα υπολείμματα δύο σκελετών. Ο πρώτος είναι ένας γυναικείος μεσολιθικός σκελετός (7.500-8.500 ετών), ενώ ο δεύτερος είναι ένας ανδρικός άνω-παλαιολιθικός (14.500 ετών), του οποίου διασώθηκε δυστυχώς μόνο ο κρανιακός του θόλος.

H συστηματική ανασκαφική έρευνα και μελέτη του υλικού της Θεόπετρας διεξάγεται από το 1987 από διεπιστημονική ομάδα ερευνητών της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας, υπό την εποπτεία της N. Αποστολίκα-Κυπαρίσση.